विश्वको दोस्रो ठूलो हिरा भेटियो

काठमाडौं- विश्वको दोस्रो ठूलो हिरा बोत्सवानामा फेला परेको छ। बिबिसीका अनुसार क्यानेडियन फर्म लुकारा डायमण्डको कायरोको खानीमा २४९२ क्यारेटको हिरा फेला परेको छ।

सन् १९०५ मा दक्षिण अफ्रिकामा फेला परेको ३१०६ क्यारेटको कुलिनन डायमण्डपछि यो अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो हीरा हो।

काइरो खानी बोत्सवानाको राजधानी गाबोरोनबाट करिब ५०० किलोमिटर टाढा छ। यसअघि सन् २०१९ मा पनि सोही खानीमा १७५८ क्यारेटको सेभेलो हीरा भेटिएको थियो।

यो फ्रान्सेली फेसन कम्पनी लुइस भुइटनले खरिद गरिएको थियो। तर, यसको मूल्य भने खुलाएइएको थिएन्।

यसअघि २०१७ मा, बोत्सवानाको काइरो खानीमा ११०९ क्यारेटको लेसेडी ला रोना हिरा भेटिएको थियो, जसलाई बेलायती कम्पनी ग्राफ डायमण्डले ५३ मिलियन डलरमा किनेको थियो।

बोत्सवाना विश्वको सबैभन्दा ठूलो हिरा उत्पादकमध्ये एक हो। संसारको २० प्रतिशत हिरा यहाँ उत्पादन गरिन्छ।

लुकारा डायमण्ड फर्मका प्रमुख विलियम ल्याम्बले भने, 'हामी यो खोजबाट धेरै खुसी छौं। यो हिरा हाम्रो मेगा डायमण्ड रिकभरी एक्स-रे टेक्नोलोजीको सहयोगमा पत्ता लगाइएको हो। हामी यो २४९२ क्यारेटको हिरा कोर्न प्रयास गरिरहेका छौं।'

बोत्सवानाले गत महिना खानी सम्बन्धी नयाँ कानुनको प्रस्ताव गरेको थियो। यसअन्तर्गत लाइसेन्स पाएपछि खानी कम्पनीले स्थानीय लगानीकर्तालाई २४ प्रतिशत सेयर दिनुपर्नेछ।

सन् १९०५ मा दक्षिण अफ्रिकाको प्रिमियर नम्बर २ खानीमा फेला परेको कुलिनन हिरा अहिलेसम्म पत्ता लागेको सबैभन्दा मूल्यवान हिरा हो। यसको नाम खानी मालिक थोमस कुलिननको नाममा राखिएको थियो। १९०७ मा ब्रिटिश राजा एडवर्ड सातौंलाई प्रस्तुत गरियो। यसपछि एम्स्टर्डमका जोसेफ आशेरले यसलाई विभिन्न आकार र आकारका ९ टुक्रामा काटेका थिए।

कुलिनन हिरालाई अफ्रिकाको महान तारा पनि भनिन्छ। यसको सबैभन्दा ठूलो टुक्रा बेलायतका राजा चार्ल्सको राजदण्डमा पाइन्छ। यसको दोस्रो ठूलो टुक्रा शाही परिवारको इम्पिरियल स्टेट क्राउनमा एम्बेड गरिएको छ।

हिरा के हो, कसरी बन्छ?

‘किम्बरलाइट पाइप’ नामक विशेष प्रकारको चट्टान पृथ्वीको सतहभन्दा करिब १६० किलोमिटर तल पाइन्छ। जब म्याग्मा पृथ्वीको गहिरो दरारबाट बग्छ र एक ठाउँमा जम्मा हुन्छ, तब 'किम्बरलाइट पाइप' बन्छ।

पृथ्वीभित्र धेरै उच्च दबाब र तापमान को कारण, कार्बन क्रिस्टल विस्तारै हिरा मा परिणत हुन्छ। भनिन्छ कि हिरा १०० प्रतिशत कार्बनबाट बनेको हुन्छ, यदि यसलाई ७६३ डिग्री सेल्सियसमा चुलोमा तताइयो भने, संसारको सबैभन्दा बलियो पदार्थ हिरा जलेर कार्बन डाइअक्साइड ग्यासमा परिणत हुन्छ। भाँडोमा हिराको खरानी पनि बाँकी हुँदैन।

इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट अफ जेमोलोजीका अनुसार प्राकृतिक हिरामा ९९.९५ प्रतिशत कार्बन हुन्छ भने ०.०५ प्रतिशत अन्य पदार्थ हुन्छ। यी कम हुन सक्छन् र तिनीहरूले हिरा र यसको आकारको चमक बढाउन वा घटाउन सक्ने बताइएको छ।