रतन टाटाले फोर्डका अध्यक्षसँग यसरी लिएका थिए अपमानको बदला

काठमाडौं-  भारतका औद्योगिक जगतका चर्चित हस्ती रतन टाटाको निधन भएको छ।

८६ वर्षको उमेरमा मुम्बईमा रतन टाटाको बुधबार राति निधन भएको हो। मुम्बईस्थित ब्रिच क्यान्डी अस्पतालमा रतन टाटाको उपचारको क्रममा निधन भएको हो।

आफ्नो सादगी र सरल स्वभावका लागि परिचित रतन टाटाले उदारीकरणको युगपछि टाटा समूहलाई आजको उचाइमा पुर्‍याउन ठूलो योगदान रहेको छ।

रतन टाटा सन् १९६१-६२ मा टाटा समूहमा आबद्ध भएका थिए। यसपछि उनले हार्वर्ड बिजनेस स्कूलबाट एडभान्स म्यानेजमेन्ट प्रोग्रामबाट व्यवस्थापन पढेका थिए।

सन् १९९१ मा उनी टाटा समूहको अध्यक्ष बने। सन् २०१२ मा सेवानिवृत्त भएका थिए। भारतमा पहिलो पटक पूर्ण रूपमा निर्मित कारको उत्पादन सुरु गर्ने श्रेय पनि उनलाई जान्छ। पहिलो पूर्णतया स्वदेशी रूपमा निर्मित कारको नाम टाटा इन्डिका थियो। विश्वकै सस्तो कार टाटा नानो बनाउने उपलब्धि पनि उनको नाममा छ। उनको नेतृत्वमा टाटा समूहले ल्यान्ड रोभर र जगुआर खरिद गरेर अन्तर्राष्ट्रिय हलचल मच्चाएको थियो।

९० को दशकमा टाटा समूहले आफ्नो कार लन्च गर्दा कम्पनीको बिक्रीले अपेक्षा पूरा गर्न सकेन। त्यतिबेला टाटा समूहले चुनौती सामना गरिरहेको टाटा मोटर्सको प्यासेन्जर कार डिभिजन बेच्ने निर्णय गरेको थियो। यसका लागि रतन टाटाले अमेरिकी कार निर्माण कम्पनी फोर्ड मोटर्सका अध्यक्ष बिल फोर्डसँग कुरा गरे।

कुराकानीको क्रममा बिल फोर्डले उनको मजाक उडाउँदै भने, तिमीलाई केहि थाहा छैन, तिमीले किन प्यासेन्जर कार डिभिजन सुरु गरेको ? यदि मैले यो सम्झौता गरे भने यो तिमीमाथि ठूलो उपकार हुनेछ। फोर्डका अध्यक्षका यी शब्दहरूले रतन टाटालाई गहिरो चोट लागेको थियो तर उनले त्यति बेला व्यक्त गरेनन्। त्यसपछि उनले यात्रुवाहक कार डिभिजन बेच्ने निर्णय स्थगित गरे र आफ्नै शैलीमा उनीहरूबाट बदला लिए।

फोर्डसँगको सम्झौता स्थगित गरेपछि, रतन टाटा घर फर्किए र टाटा मोटर्सको कार डिभिजनमा ध्यान केन्द्रित गरे र यसलाई ठूलो उचाइमा पुर्‍याए। फोर्डका प्रमुखसँगको कुराकानीको झण्डै नौ वर्षपछि टाटा मोटर्सका कारहरूले विश्वभर आफ्नो छाप छोडेका थिए। कम्पनीका कारहरू विश्वको सबैभन्दा बढी बिक्री हुने श्रेणीमा परेका थिए।

अर्कोतर्फ फोर्ड कम्पनीको अवस्था नाजुक हुँदै गइरहेको थियो। टाटाले डुब्दै गरेको फोर्ड कम्पनीलाई बेलआउट गर्ने जिम्मेवारी लिए र सोही क्रममा उनले नौ वर्षअघि आफ्नो अपमानको बदला पनि लिए। वास्तवमा, चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको फोर्डलाई बचाउन रतन टाटाले यसको लोकप्रिय ब्रान्ड जगुआर र ल्यान्ड रोभर किन्न प्रस्ताव गरे। तर अमेरिका जानुको सट्टा उनले फोर्डका अध्यक्षलाई सम्झौताको लागि भारत बोलाए।

आफ्नो अपमानको बदला लिन रतन टाटाले केही नबोली यस्तो अवस्था सिर्जना गरे कि फोर्डका अध्यक्षले आफ्नो धुन बदल्नुपर्‍यो। मुम्बईमा रतन टाटाको प्रस्ताव स्वीकार गर्दा फोर्डका अध्यक्ष बिल फोर्डले आफ्नो बारेमा पनि त्यही कुरा भने जुन उनले एकपटक रतन टाटाको अपमान गर्दा भनेका थिए। त्यस क्रममा उनले रतन टाटालाई धन्यवाद दिँदै भने, ‘जगुआर र ल्यान्ड रोभर सिरिज किनेर तपाईले हामीलाई ठूलो उपकार गरिरहनुभएको छ।'

कसले सम्हाल्छ अब टाटा?

टाटा समूहका पूर्वअध्यक्ष रतन टाटाको बुधबार राति करिब ११ः३० बजे निधन भयो।

अहिलेसम्म टाटा समूहको सर्वोच्च पदमा टाटा परिवारका सदस्य रहदैँ आएका थिए तर यस्तो अवस्थामा धेरैको मनमा प्रश्न छ कि रतन टाटाको बिदाइपछि उनको विरासत कसले सम्हाल्छ? अहिले समूहको कमान्ड एन चन्द्रशेखरनसँग छ, उनी टाटा परिवारका होइनन्।

१८६८ मा यसको स्थापना पछि १९०४ सम्म यस समूहको संस्थापक जमसेटजी एन टाटाले सुरुको नेतृत्व गरेका थिए। उनीपछि समूहको जिम्मेवारी सर दोराबजी टाटा, जेआरडी टाटा र २०१२ मा रतन टाटाले गरेका थिए।  हाल, रतन टाटाका सौतेनी भाइ नोएल नवल टाटाका छोराछोरी लेह, माया र नेभिल अन्य पेशेवरहरू जस्तै कम्पनीमा काम गरिरहेका छन्।

जेठी छोरी लेह टाटाले स्पेनको म्याड्रिडको आइई बिजनेस स्कूलबाट मार्केटिङमा स्नातकोत्तर गरेकी छिन्। २००६ मा, उनी ताज होटल रिसोर्ट्स र प्यालेसमा सहायक बिक्री प्रबन्धकको रूपमा सामेल भएकी थिइन्। हाल उनी द इन्डियन होटल्स कम्पनी लिमिटेडको उपाध्यक्षको रूपमा कार्यरत छिन्।

कान्छी छोरी माया टाटा समूहको प्रमुख वित्तीय सेवा कम्पनी टाटा क्यापिटलमा विश्लेषकको रूपमा सामेल भइन्। जबकि उनका भाइ नेभिल टाटाले ट्रेन्टमा आफ्नो व्यावसायिक यात्रा सुरु गरे।